Ιστορικός χώρος Σουλίου

Το Σούλι αποτελείται από μια ομάδα τεσσάρων οικισμών (Σούλι, Σαμονίβα, Αβαρίκος και Κιάφα), που είναι γνωστά επίσης ως Τετραχώρι ή Σουλιοτοχώρια. Βρίσκονται σε μια κατ’έξοχήν ορεινή και παλαιότερα δύσβατη περιοχή, στα όρια των νομών Θεσπρωτίας, Πρεβέζης και Ιωαννίνων. Οι πρώτες εγκαταστάσεις πιθανολογείται ότι δημιουργήθηκαν γύρω στον 16ο αι. Αργότερα γύρω από το Τετραχώρι συνενώθηκαν άλλα επτά χωριά (Επταχώρι) και δημιουργήθηκε η Σουλιώτικη Συμπολιτεία, που ήταν αυτόνομη, στη διοίκηση της οποίας σημαντικό ρόλο έπαιζαν οι φάρες, η εκκλησία του Δήμου και το Πολεμικό Συμβούλιο. Η σουλιώτικη κοινωνία ήταν οργανωμένη σε φάρες (που αποτελούνταν από συγγενείς μεταξύ τους οικογένειες) από τις οποίες σπουδαιότερες ήταν αυτή του Τζαβέλλα, του Μπότσαρη, του Δαγκλή και του Ζέρβα.
Οι Σουλιώτες βρισκόταν σε συνεχείς αψιμαχίες με τους Οθωμανούς κατακτητές και τα κατορθώματα και οι πολεμικές αρετές τους έγιναν θρύλος. Από τους σημαντικότερους πολέμους είναι αυτοί με τον Αλή πασά των Ιωαννίνων, στρατεύματα του οποίου προσπάθησαν τρεις φορές να καταλάβουν το Σούλι.
Το 1803 μετά από συνθηκολόγηση οι Σουλιώτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους. Χωρισμένοι σε τρεις ομάδες κατευθύνθηκαν η πρώτη ομάδα στην Πάργα, η δεύτερη στο Ζάλογγο, όπου οι γυναίκες έπεσαν στο γκρεμό για να αποφύγουν την αιχμαλωσία και η τρίτη ομάδα στη μονή Σέλτσου στα Τζουμέρκα. Λίγο πριν την παράδοση του Σουλίου ο καλόγερος Σαμουήλ σε μια πράξη αυτοθυσίας και ηρωικής αντίστασης, ανατίναξε τη μονή της αγίας Παρασκευής Μετά την παράδοση του Σουλίου ο Αλή πασάς έκτισε το περίφημο κάστρο της Κιάφας, που υψώνεται στον ομώνυμο λόφο, προκειμένου να ελέγχει την περιοχή και να αποτρέψει την επιστροφή των Σουλιωτών.
Σήμερα το Σούλι είναι κηρυγμένος ιστορικός τόπος και προστατεύεται από την αρχαιολογική υπηρεσία. Εκτός από τα ερείπια πολλών σουλιώτικων σπιτιών, στο κέντρο του Σουλίου σώζεται μια συστάδα πηγαδιών, από όπου υδρεύονταν οι κάτοικοί του.